Tôi được biết: trong phụng vụ của Giáo Hội Đông Phương thì biến cố hiển dung (‘sự hóa thân’ theo như cách họ nói) có một vị trí hàng đầu, và được coi là sự kiện thâu tóm tất cả mạc khải Tân ước. Xét cho cùng tôi thấy họ không sai chút nào, vì Hiển Dung với tất cả sự hoành tráng của nó (bao bì) phải gói ghém trong đó một thực tế có tầm quan trọng hàng đầu (sản phẩm). Hiển Dung chắc chắn không phải là biến cố hào nhoáng (vinh quang) nhằm che đậy một thực tại đau đớn (cuộc khổ nạn) như nhiều khi chúng ta được nghe giải thích: Chúa biến hình để củng cố các tông đồ khỏi vấp ngã vì cuộc khổ nạn ê chề. Nếu đúng là như thế thì đâu có đạt, vì thực tế, các tông đồ, cách riêng Phê-rô một trong ba chứng nhân trực tiếp. đã vấp ngã. Hiển dung không nhằm mục đích che đậy bất cứ một thực tế đau thương nào, nhưng làm lộ rõ nội dung vinh quang đích thực của chính Thập Giá.
Theo lối suy nghĩ tự nhiên (định luật nhân-quả), người ta luôn có khuynh hướng tách vinh quang ra khỏi đau khổ. Đau khổ là tiền đề, là điều kiện để đạt tới vinh quang. ‘Per crucem ad lucem’: qua thập giá để tới ánh sáng là phục sinh. Như vậy Thập giá tự nó không bao giờ là vinh quang, vinh quang chỉ lộ ra sau đó qua biến cố phục sinh. Thập giá như thế chỉ là phương tiện chứ không phải mục tiêu. Người ta có thể ôm ấp vinh quang phục sinh, nhưng không thể yêu thích thập giá tự nó. Diện mạo cũng như sức mạnh thật của Thiên Chúa chỉ hiện rõ trong ánh sáng Phục sinh chứ không trong đau khổ thập giá.
Ngược hẳn với lối suy nghĩ trên, các thánh sử, khi mô tả biến cố Hiển Dung, đều cho thấy vinh quang Thiên Chúa chính là Thập Giá. Ê-li-a và Mô-sê, hiện thân tột đỉnh của mạc khải Cựu Ước, hiện ra đàm đạo với đức Giê-su “về cuộc xuất hành Người sắp hoàn thành tại Giê-ru-sa-lem” (Lc 9,31). Để thấu hiểu biến cố hiển dung thì phải lồng nó trong cuộc khổ nạn-phục sinh của đức Giê-su. “Đừng nói cho ai hay thị kiến ấy, cho đến khi Con Người từ cõi chết chỗi dậy”. Theo tác giả Gio-an thì chính cái chết tự hiến (chứ không phải Phục sinh) mới được đức Giê-su coi như mục tiêu chính của mạc khải ngài, là ‘giờ của ngài’, là sự tôn vinh’ của Thiên Chúa Cha và của chính ngài (xem Ga 12,20-33). Chính đức Giê-su của hiển dung-thập giá mới được giới thiệu: “Đây là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Người. Các ngươi hãy vâng nghe lời Người!”
Hiểu được vinh quang Thiên Chúa nằm trong chính thập giá quả là khó. Ngay cả Phê-rô cũng còn lâu mới chấp nhận điều này (xem Mc 8,31-33). Điều đó cho thấy chiêm ngắm và tin cách chắc chắn vào một Thiên Chúa giầu lòng từ nhân và hay thương xót không phải là dễ. Chấp nhận một Thiên Chúa oai hùng và công thẳng dễ hơn nhiều. Người ta muốn tôn vinh Thiên Chúa và ca ngợi sự uy nghi cao cả của ngài, không bị bóng thập giá phủ mờ. Trong khi đó đức Giê-su, bằng cả cuộc sống nhập thể, và nhất là cái chết thập giá, chỉ muốn mạc khải một điều duy nhất: vinh quang lớn nhất của Thiên Chúa, cũng như yếu tính đặc sắc nhất của Ngài chính là tự hiến và cứu độ, là tha thứ và xót thương. Thập giá là mạc khải toàn diện nhất về Thiên Chúa, đồng thời cũng biểu lộ vinh quang tột cùng của Ngài.
Mùa chay vì vậy, đối với tôi, phải là thời gian Hiển Dung (hình như Giáo Hội muốn nhắc nhở điều đó!), vì đây chính là thời gian mời gọi tôi, trong tư cách Ki-tô hữu, say mê chiêm ngắm thập giá, để chính mình phát hiện ra vinh quang và quyền lực lớn lao nhất của Thiên Chúa; một thứ quyền lực không hề tạo sợ hãi, nhưng chất đầy vui mừng và hy vọng đích thực của Tin Mừng. Trung tâm của mùa chay phải là Thập giá, nhưng không phải thứ thập giá thuần khổ đau và chết choc, mà là Thập giá ánh lên vinh quang của tình yêu trao hiến và cứu độ của Thiên Chúa, Người Cha nhân lành. Hoặc tôi chiêm ngắm vinh quang Thiên Chúa như thế, hoặc tôi, như Phê-rô, chối bỏ vinh quang Thập Giá, và đáng bị gọi là Sa-tan (tức là kẻ phản nghịch chối bỏ vinh quang Thiên Chúa).
Lạy Chúa, khi mời gọi con vác thập giá bước theo là Chúa muốn dành cho con vinh dự tham gia vào vinh quang vĩ đại nhất của Chúa. Xin cho Thập giá đối với con không còn là dấu hiệu của khổ hình đau đớn, nhưng trở thành biểu tượng của vinh quang tình yêu. Xin cho con biết say mê Thánh Giá. Amen
Lm Gioan Nguyễn Văn Ty SDB
